Najaarsvergadering 2017
De stad Groningen mag zich erop beroemen zich te mogen scharen onder die Nederlandse steden waar een groot aantal hofjes – of gasthuizen zoals men in het noorden zegt – zijn gesticht én bewaard gebleven. Twee ervan mochten in 2017 vieren dat ze een eerbiedwaardige leeftijd hadden bereikt en sloegen de handen in elkaar om op 4 november 2017 gezamenlijk het Landelijk Hofjesberaad te onthalen in de Martinistad.
Ongeveer 80 vertegenwoordigers van 32 deelnemers van het Hofjesberaad kwamen bijeen in de fraaie Pelsterkerk, onderdeel van het gebouwencomplex van de oudste gastvrouw, het 750-jaar oude Pelstergasthuis of Heiligen Geest Gasthuis. Later op de dag werd ook een bezoek gebracht aan de gebouwen van de medeorganisator, het vijf eeuwen oude Sint Anthonie Gasthuis.
Namens de beide gasthuisbesturen werden de aanwezigen welkom geheten door Harald van Donselaar, voorzitter van de voogdij van het Heiligen Geest Gasthuis, die onder andere vaststelde dat tegenwoordig de inspanningen van het bestuur van een hofje te vergelijken zijn met het runnen van een kleine woningcorporatie, met als extra uitdaging het in stand houden van het monument. Hij zag in dat kader de toegevoegde waarde van de verbindende inspanningen van het LHB. Er is immers veel nieuwe wet- en regelgeving die op alle afzonderlijke besturen tegelijk af komt, en door kennis te bundelen en uit te wisselen via het Hofjesberaad hoeven de deelnemers niet iedere keer zelf opnieuw het wiel uit te vinden.
Voorzitter Huib van Eesteren opende vervolgens de huishoudelijke vergadering, waarin diverse zaken aan de orde kwamen, zoals de Huismeestersbijeenkomst nieuwe stijl. Die bestaat eruit dat het programma zodanig is ingericht dat meer tijd beschikbaar is om kennis en ervaringen met elkaar te delen. Van verschillende zijde werd meegedeeld dat de huismeesters zeer enthousiast waren, en er gingen stemmen op om ook tijdens LHB-vergaderingen workshops te organiseren, zodat de bijeenkomsten wat interactiever worden.
Weliswaar is de verhuurderheffing afgewend, maar er zijn nieuwe overheidsmaatregelen in de maak die de hofjes direct raken. Zo werd gewezen op ‘Erfgoed Telt 2020’, de nieuwe plannen van het ministerie van cultuur en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed waarmee alle beschikbare gelden en faciliteiten ten behoeve van Rijksmonumenten op een hoop worden gebracht. Daarmee worden waarschijnlijk alle huidige financiële middelen of fiscale faciliteiten ter discussie worden gesteld. Een andere bestuurlijke vernieuwing is de Overlegwet, waaronder de huurders informatierecht en adviesrecht hebben met betrekking tot bepaalde besluiten. Dat is niet meer vrijblijvend, maar verplicht en geldt voor hofjes met meer dan 25 woningen.
Het bestuur is ondertussen regelmatig in gesprek met beleidsmakers, bijvoorbeeld over duurzaamheid en de uitdagingen die daar liggen voor monumenten. De betrokken ambtenaren wisten weinig van hofjes, wederom een teken dat het LHB nog veel te doen heeft als het gaat om het onder de aandacht brengen van het hofje.
Na de huishoudelijke vergadering volgde een boeiende lezing van de aan de Groningse universiteit verbonden historicus Paul Holthuis over de rijke geschiedenis van de stad Groningen in betrekking tot haar gasthuizen. Holthuis, die aan het jubileumboek van het Heiligen Geest Gasthuis heeft meegewerkt en als student een vriendin had die woonde in het Sint Anthony Gasthuis, vertelde onder andere over de ongeveer 40 gasthuizen die de stad heeft gekend, waarvan er nog dertien zijn die een eigen bestuur hebben. Hij vertelde verder over de verhouding tot het stadsbestuur dat als oppervoogd veel invloed had op het reilen en zeilen van de gasthuizen, hoe het leven er in het verleden aan toe ging en over een aantal bijzondere gasthuizen uit verschillende tijdvakken.
Na de lezing werd de voorzitters van het Heiligen Geest Gasthuis en Sint Anthony Gasthuis het LHB steentje en de bijbehorende oorkonde aangeboden als dank voor de gastvrije ontvangst, die werd voortgezet met een smakelijke lunch. Het middagprogramma was gewijd aan de geschiedenis van, en bezoeken aan, het Heiligen Geest Gasthuis, het Sint Anthony Gasthuis en het Pepergasthuis, onder deskundige begeleiding van onder andere huismeester Egbert van der Werff. Verder werd de film vertoond die het Sint Anthony Gasthuis had laten maken naar aanleiding van het 500-jarige bestaan. De wandeling gaf een prachtig beeld van deze parels in de kroon van het Nederlandse hofjesbestand. De najaarsbijeenkomst werd tenslotte afgesloten met een na al dat vergaderen en wandelen welverdiende borrel in het Groningse Prinsenhof.
